Μια από τις συνηθισμένες μεθόδους που ακολουθούμε για να πειθαρχήσουμε τα παιδιά, είναι να τα αμείβουμε όταν υπακούουν και να τα τιμωρούμε όταν δείχνουν ανυπακοή.
Ωστόσο, όταν «τιμωρούμε» ένα παιδί, συνήθως παρασυρόμαστε από συναισθήματα θυμού με αποτέλεσμα:
- να μειώνουμε ή να προσβάλλουμε το παιδί, στο οποίο αναπτύσσονται συναισθήματα ντροπής, θλίψης, φόβου ή θυμού,
- να εστιάζουμε πολύ στη μείωση της ακατάλληλης συμπεριφοράς, και όχι στην αύξηση της κατάλληλης ή θετικής συμπεριφοράς του παιδιού,
- να εξαπολύουμε απειλές που δεν πραγματοποιούμε, ή να εφαρμόζουμε τιμωρίες πολύ σκληρές,
- να του δείχνουμε ότι δεν είναι το ίδιο υπεύθυνο για τη συμπεριφορά του , αλλά οι γονείς, και
- να του μαθαίνουμε ότι περιμένουμε την παραδεκτή συμπεριφορά μονό μπροστά στα άτομα που εκπροσωπούν την εξουσία, με αποτέλεσμα τα παιδιά να κρύβονται και να αποφεύγουν την ευθύνη όσων έκαναν.
Η τιμωρία για να είναι αποτελεσματική πρέπει να είναι εξατομικευμένη και για κάθε παιδί κατανοητή. Ένας εναλλακτικός τρόπος για να περιορίσουμε μια μη αποδεκτή συμπεριφορά είναι οι φυσικές και λογικές συνέπειες.
Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή:
- τα παιδιά ενημερώνονται από πριν για το ποιες θα είναι οι συνέπειες της μη αποδεκτής συμπεριφοράς τους,
- οι συνέπειες που εφαρμόζονται ταιριάζουν λογικά με την αρνητική συμπεριφορά, είναι δηλαδή το αποτέλεσμα αυτής. Αν για παράδειγμα, προσπαθώντας να πείσετε ένα παιδί να μαζέψει τα παιχνίδια του, το απειλούσατε με στέρηση του σινεμά το Σάββατο, η τιμωρία αυτή θα ήταν αυθαίρετη και θα είχε ελάχιστη σχέση με την λογική του προβλήματος.
Στην περίπτωση των φυσικών και λογικών συνεπειών το παιδί που αρνείται να φάει θα πεινάσει, εκείνο που αρνείται να φορέσει γάντια θα έχει κρύα χέρια. Αυτά είναι δύο παραδείγματα φυσικών συνεπειών. Σε περιπτώσεις όπου δεν μπορούν να υπάρξουν φυσικές συνέπειες μπορούμε να εφαρμόσουμε τις λογικές συνέπειες.
Παράδειγμα:
Το παιδί που αρνείται να μαζέψει τα παιχνίδια του από το πάτωμα, θα πρέπει να ενημερωθεί ως εξής:
«Όταν όλα σου τα παιχνίδια είναι σκορπισμένα στο πάτωμα εγώ κουράζομαι πολύ για να μαζέψω το δωμάτιο σου. Μπορείς να τα μαζέψεις άμεσα μόνος σου, διαφορετικά θα χρειαστεί να τα βάλω σε μια σακούλα και να τα κατεβάσω στην αποθήκη. Θα μπορέσεις να τα έχεις πάλι αύριο».
Αν ένα παιδί εξακολουθεί να αρνείται να τα μαζέψει μπορείτε να διπλασιάσετε το χρόνο στον οποίο θα μπορεί να έχει τα παιχνίδια του πίσω λέγοντάς του «βλέπω ότι αποφάσισες να μην τα μαζέψεις μπορείς να προσπαθήσεις πάλι μετά από δύο μέρες».
Είναι βασικό οι φυσικές και λογικές συνέπειες να εφαρμόζονται με σταθερότητα και ηρεμία χωρίς να εμπλέκεστε σε αντιπαράθεση ή περαιτέρω διαπραγμάτευση με το παιδί που λογικά θα έχει έντονες αντιδράσεις τουλάχιστον στην αρχή.
Με τη μέθοδο αυτή, τα παιδιά καθίστανται τα ίδια υπεύθυνα για την καταλληλότητα των αποφάσεων που θα πάρουν και διδάσκονται από την φυσική κ κοινωνική τάξη των πραγμάτων, αντί να υποχρεώνονται να συμμορφωθούν με τις επιθυμίες των άλλων. Επίσης, εκπαιδεύονται στο να αναγνωρίζουν αμοιβαία δικαιώματα και αμοιβαίο σεβασμό.
Τέλος, αξίζει να τονιστεί ότι κάθε μέθοδος περιορισμού της αρνητικής συμπεριφοράς, θα πρέπει να συνδυάζεται με παράλληλη ενίσχυση της επιθυμητής συμπεριφοράς όταν αυτή εμφανίζεται (έπαινος, επιβράβευση κτλ), προκειμένου κάθε παρέμβαση να έχει εκπαιδευτικό και υποστηρικτικό χαρακτήρα.
ΟΜΑΔΑ ΜΙΤΟΣ
Αθηνά Σύφαντου, Ψυχολόγος
Γιάννα Παπαδοπούλου, Ψυχολόγος
Facebook Page: https://www.facebook.com/omadamitos/